Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2013

"Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ."



Παρουσίαση Βιβλίου
Jean-Michel Guenassia
«Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ.»
Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
Αθήνα 2013

Αφορμή για να διαβάσω αυτό το βιβλίο του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά αποτέλεσε η παρουσίασή του από την πολύ καλή μου φίλη Κίκα Ολυμπίου στο ιστολόγιό της anagnostria.blogspot.com, πριν από λίγο καιρό, μια που το βιβλίο εξεδόθη στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2013, ένα χρόνο μετά από τη γαλλική του έκδοση.
Μου άρεσε η παρουσίαση, κι έτσι, επειδή εμπιστεύομαι πολύ την Κίκα, το διάβασα. Το απόλαυσα καλύτερα.
Ζαν-Μισιέλ Γκενασιά

 Ο συγγραφέας, ο Ζαν-Μισέλ Γκενασιά, γεννημένος στο Αλγέρι το 1950, είναι δικηγόρος που κατέχει την τέχνη να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Με τον αφηγηματικό του οίστρο, ο συγγραφέας μάς μεταφέρει από την Πράγα του 1910, όπου γεννήθηκε ο γιατρός Γιόζεφ Κάπλαν, στο Παρίσι της δεκαετίας του 1930, με την μποέμικη ζωή αλλά και με τις ριζοσπαστικές ιδέες, κι από κει στο Αλγέρι, και πάλι πίσω στην Πράγα, όπου θα βιώσει τον κομμουνιστικό εφιάλτη, μέχρι την πτώση του κομμουνισμού και τη νέα εποχή ως το 2010. 
Πράγα

Με αυτή την ευθύγραμμη τεχνική δίνονται κατά χρονολογική σειρά τα γεγονότα, από την οπτική γωνία του συγγραφέα, παντογνώστη-αφηγητή, που διεισδύει στις ψυχές των ηρώων του και μας παρουσιάζει ανάγλυφες τις ψυχικές τους διακυμάνσεις, τα διλήμματα, τα πάθη, τις αδυναμίες, τις πτώσεις, μα και τις στιγμές μεγαλοσύνης και υπέρτατης ανθρωπιάς και αλτρουισμού.
Παρίσι

Γιος γιατρού ο Γιόζεφ, ακολούθησε την ιατρική στην Πράγα, κι ύστερα μετεκπαιδεύεται στο Παρίσι, όπου αποκτά και τη φήμη του πιο καλού χορευτή τάγκο. 
Εκεί του έγινε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πρόταση: υπήρχε μια κενή θέση στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Αλγέρι. Αφήνοντας το Παρίσι, φτάνει στο Αλγέρι, αντικρίζοντας «ένα παραδεισένιο γαλάζιο, που δεν το είχε δει ποτέ στη ζωή του». 
Αλγέρι

Ήταν ένα απόγευμα του Οκτωβρίου του 1938. Το απόγευμα εκείνο, σε ηλικία είκοσι οκτώ ετών, «ανακάλυψε επιτέλους τον ουρανό και τον ήλιο». Στο Ινστιτούτο δούλευε συνεχώς, μέχρι που ερωτεύτηκε τη Νελλύ, μια αισθαντική ηθοποιό, κι άρχισε να διασκεδάζει και πάλι, μέχρι που άρχισε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Μια μέρα, ο Διευθυντής του Ινστιτούτου, για να τον προφυλάξει, ήταν Εβραίος, του προτείνει να πάει να εργαστεί σε έναν πειραματικό σταθμό του Ινστιτούτου, σε μια απομονωμένη περιοχή, όπου οι συνθήκες διαβίωσης ήταν εξαιρετικά δύσκολες για έναν Ευρωπαίο, αλλά εκεί δεν θα τον ανακάλυπτε κανείς. Μετά από ανείπωτες κακουχίες, ο πόλεμος τελείωσε, ο γιατρός Γιόζεφ Κάπλαν επιστρέφει στο Αλγέρι, αλλά η Νελλύ, όταν αυτός χάθηκε απότομα, βρήκε αλλού παρηγοριά.
Αλγέρι
Αποφασίζει να γυρίσει πίσω στην Πράγα, και ζητά σε γάμο, μια άλλη ηθοποιό, φίλη της Νελλύ, την Κριστίν. Μαζί, λοιπόν, επιστρέφουν στην Πράγα, όπου ανακαλύπτει ότι ο πατέρας του έχει χαθεί. Γίνεται μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και στη συνέχεια βουλευτής, σύντομα, όμως, απογοητεύεται και γυρνά στην Ιατρική του. Συναντά έναν παλιό του φίλο τον Πάβελ, που με τη γυναίκα του την Τερέζα απέκτησαν έναν γιο, τον Λούντβικ, ενώ αυτός με την Κριστίν αποκτούν την Έλενα.
Πράγα

Κατά παράξενη σύμπτωση, ο Πάβελ που ήταν πρεσβευτής της χώρας του στη Σόφια, εξαφανίζεται, όπως και η Κριστίν, που πήγε στη Γαλλία, με ειδική άδεια, για να δει τη μητέρα της, παίρνοντας και το δεύτερο παιδί τους, τον Μάρτιν. Χάθηκαν τα ίχνη τους. Όλοι ήξεραν ότι δραπέτευσαν στη Δύση. Ο ίδιος, όμως, παρά τη διάψευση των ονείρων του για έναν καλύτερο κόσμο, δεν σκέφτηκε ποτέ να φύγει.

Μεγαλώνει μόνος του την Έλενα, όπως και η Τερέζα τον Λούντβικ. Κάνουν παρέα, και, όταν ο Γιόζεφ, απαυδισμένος με όσα συμβαίνουν στην πολιτική ζωή της χώρας του, δέχεται μια θέση σε ένα σανατόριο στη Βοημία, μακριά από την Πράγα, πηγαίνουν για να ζήσουν και οι τέσσερις μαζί. Τα δυο παιδιά τους αγαπιούνται, μέχρι το 1966, που ήρθε στο σανατόριο για θεραπεία έναν εξέχων κομμουνιστής, για τον οποίο ενδιαφέρονταν και οι Σοβιετικοί.

Ήταν ο Ερνέστο Γκ., ο Τσε Γκεβάρα, με το ψευδώνυμο Ραμόν. Μετά την αποτυχία των επαναστατικών του σχεδίων στην Αφρική, βαριά άρρωστος, βρίσκει καταφύγιο στην Τσεχοσλοβακία, όπου και θα αναρρώσει με τη βοήθεια του γιατρού Κάπλαν και της κόρης του Έλενας.

Αυτός ο Ραμόν, σε κάποια συζήτηση με τον γιατρό Κάπλαν, θα του αποκαλύψει: «Ο Χρουστόφ και όλοι αυτοί, η κλίκα, είναι δειλοί. Το μόνο που σκέφτονται είναι να σώσουν το τομάρι τους και  να μείνουν στα πράγματα όσο το δυνατόν περισσότερο. Είναι γραφειοκράτες. Στην πραγματικότητα, μισούν τους κομμουνιστές. Μας έχουν ρίξει στα σκατά, για τα καλά. Εξαιτίας τους, ποτέ δεν θα βγούμε από κει μέσα».

Μια ιδιαιτερότητα του μυθιστορήματος αυτού είναι ότι βάζει τις σκέψεις του Τσε-Ραμόν, σε μονολόγους, κι ύστερα της Έλενας και του Γιόζεφ, με τονισμένα γράμματα. Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα:
Κόκκινη Πλατεία Μόσχας

«Κανείς δεν είναι λιγότερο κομμουνιστής από αυτούς τους ανθρώπους(το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης). Είναι καρεκλοκένταυροι, δειλοί, γραφειοκράτες, που κατάφεραν να αναρριχηθούν στην κορυφή της εξουσίας, και που ένα μόνο ελπίζουν και περιμένουν: να κρατηθούν εκεί όσο περισσότερο γίνεται. Με κάθε μέσο. Η μοναδική τους εμμονή είναι να επωφεληθούν απ’ τα προνόμια που τους δίνουν τα αξιώματά τους… Γιατί οι σοβιετικοί ιθύνοντες, οι δήθεν κομμουνιστές, έχουν διαλέξει το στρατόπεδό τους. Δεν είναι ούτε αυτό της ελευθερίας ούτε αυτό των καταπιεσμένων. Στην πραγματικότητα, μισούν τους κομμουνιστές. Εξαιτίας τους, δεν έχουμε πια μέλλον».

  Κάποια στιγμή, ο Ραμόν αποκαλύπτει στην Έλενα την ταυτότητά του και την ιστορία του. Αυτή ούτε καν ήξερε το όνομά του, γιατί δεν την ενδιέφερε καθόλου η πολιτική. Όμως, χωρίς να το καταλάβουν, ερωτεύτηκαν, παρά τη διαφορά της ηλικίας   τους. Μάταια, ο πατέρας της προσπαθεί να τη συνετίσει. Ζητά άδεια να φύγει μαζί του από τη χώρα. Δεν την αφήνουν τελικά, κι ο Τσε Γκεβάρα, απογοητευμένος, πάει στη Βολιβία, όπου τον σκότωσαν. 

Το μαθαίνει τη μέρα που γιόρταζε τα δεκαεννιά της χρόνια. Η Έλενα πιστεύει ότι με τις ενέργειές του σαν να αυτοκτόνησε.
Πράγα

Λίγους μήνες πριν από τον  θάνατο του Τσε, η Έλενα γέννησε τον γιο της, τον Άντονι. Ακολουθούν τα γεγονότα της Άνοιξης της Πράγας και η πτώση του κομμουνισμού.
Το υπέροχο αυτό μυθιστόρημα τελειώνει με τις σκέψεις του Γιόζεφ, όταν έκλεισε το 2010 τα εκατό χρόνια! Λυπάται, μόνο, γιατί δεν μπορεί πια να χορέψει.

Πραγματικά, απόλαυσα το μυθιστόρημα του Ζαν-Μισέλ Γκενασιά «Η ζωή που ονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ.». Είναι ένα πολιτικό και ταυτόχρονα ανθρώπινο μυθιστόρημα, που διατρέχει όλο τον προηγούμενο αιώνα, και ζούμε μαζί με τους ήρωές του όλα τα ιστορικά γεγονότα που σημάδεψαν τον κόσμο, μα και την οικογένεια Κάπλαν. Τους πολέμους, τα απάνθρωπα καθεστώτα που σάρωσαν την Ανατολική Ευρώπη, τους έρωτες και την προδοσία, τα όνειρα και τις προσδοκίες.
Με εντυπωσίασε  η παρουσία του Τσε Γκεβάρα, η απομυθοποίηση της σοβιετικής νομενκλατούρας, η στωικότητα των ανθρώπων κάτω από αυτά τα καθεστώτα μα και η αλλοτρίωσή τους, η ομορφιά της ζωής μα και της φύσης.
Αλγέρι

 Μάστορας της αφήγησης  ο Γκενασιά, παρουσιάζει την πόλη που γεννήθηκε, το Αλγέρι, με τα πιο φωτεινά χρώματα, μέσα βεβαίως από τη ματιά του ήρωά του, θυμίζοντάς μας τον Παπαδιαμάντη με τη Σκιάθο, τον Καβάφη με την Αλεξάνδρεια, τον Τζέιμς Τζόυς με το Δουβλίνο κ.ά.

Αξίζει να τονίσουμε ότι, ενώ ο Τσε Γκεβάρα εμφανίζεται στο δεύτερο μισό του μυθιστορήματος αυτού, που είναι 509 σελίδες, ο τίτλος αναφέρεται σ’ αυτόν, ίσως γιατί, όπως τονίζει και η φίλη Κίκα Ολυμπίου, «η ζωή που ονειρεύτηκε ο Τσε Γκεβάρα ήταν  η ζωή που ονειρεύτηκαν εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο». 
 


2 σχόλια:

  1. Ζήνα μου, ευχαριστώ πολύ για την αναφορά στο blog μου. Ελπίζω, με την τόση εμπιστοσύνη που του δείχνεις, να μη σε απογοητεύει κάποτε με τις δικές μου επιλογές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πάρα πολύ όμορφη προσέγγιση του βιβλίου! Ήταν πραγματικά τόσο απολαυστικό, όσο και ''η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων''. Σε συγκινεί, συνδυάζει πολιτική με μυθιστόρημα και προσέχει τόσο πολύ τους χαρακτήρες των βιβλίων, δημιουργώντας μία ξεχωριστή φιγούρα για τον καθένα και κάνοντάς σε να δένεσαι με όλους. Η σκιαγράφηση του Γκεβάρα είναι απίστευτη έμαθα πολλά πράγματα που με έκαναν να τον εκτιμήσω περισσότερο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή