Ένα κείμενο εθνικού προβληματισμού του κ. Χρήστου Ιακώβου

Οι ανδριάντες των ηρώων Ανδρέα Παναγίδη και Μιχαήλ Κουτσόφτα,
έξω από το Λύκειο "Κουτσόφτα-Παναγίδη"

Διαβάσαμε με πολλή συγκίνηση ένα κείμενο του κ. Χρήστου Ιακώβου στην εφ. Πολίτης, την Κυριακή, 27 Οκτωβρίου 2013, με τίτλο «Ένα γράμμα από τον μελλοθάνατο Έλληνα Ανδρέα Παναγίδη». Είναι η γνωστή σε όλους, όσοι έχουν σχέση με την οικογένεια του ήρωα, ή όσοι τιμούν τον υπέροχο εκείνο αγώνα του λαού μας, επιστολή του μελλοθάνατου πατέρα και συζύγου προς τα τρία παιδιά του και τη σύζυγό του. Οφείλω να ομολογήσω ότι ως νεαρή φιλόλογος είχα μια ιδιαίτερη αδυναμία σ’ αυτή την επιστολή, και την έβαζα στις εθνικές γιορτές, χωρίς να ξέρω, βέβαια, ότι αργότερα θα γινόμουν νύφη του ήρωα, και θα σεμνυνόμουν ότι ο πεθερός μου μας άφησε ένα τέτοιο τιμημένο όνομα και μια παρακαταθήκη εσαεί. 

Θα ήθελα, πέρα από τα θερμότατα συγχαρητήρια για το εκλεκτό κείμενο, να εκφράσω και τις άπειρες ευχαριστίες μου προς τον κ. Χρίστο Ιακώβου που, σε μια εποχή αντιηρωική, «σε μια εποχή μαζικής παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας και εθνομηδενισμού», όπως ομολογεί και ο ίδιος, αποφάσισε να ασχοληθεί με το θέμα ηρωισμός, αυτοθυσία, εθελούσια προσφορά της ζωής προς την πατρίδα, γενναιότητα, μεγαλείο ψυχής, ηθική, γενικά να μιλήσει για ήρωες και ηθικές αξίες, θυμίζοντάς μου τον Γιώργο Σεφέρη στο ποίημά του «Τελευταίος Σταθμός»: «να μιλήσω για ήρωες, να μιλήσω για ήρωες», τονίζοντας ποιος είναι ο πραγματικός ήρωας.

Για τον Σεφέρη, ο πραγματικός ήρωας είναι ο Μιχάλης που έφυγε μια νύχτα απ’ το νοσοκομείο, έχοντας ακόμη ανοιχτές τις πληγές του, και, σέρνοντας το πόδι του, ούρλιαζε απ’ τον πόνο. Περπατούσε στην υποχρεωτικά συσκοτισμένη πολιτεία (οι Γερμανοί είχαν επιβάλει να σβήνονται τα φώτα, για να μη βρίσκουν στόχο τα αντίπαλα βομβαρδιστικά) και φώναζε, αγγίζοντας τον πόνο μας, πως προχωράμε και πηγαίνουμε στα σκοτεινά.

«Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά»

Οι ήρωες, επομένως, προχωρούν στα σκοτεινά, γιατί δεν θυσιάζονται προσδοκώντας το κέρδος, και γιατί δεν έχουν ανάγκη από εγγυήσεις για να παλέψουν για την πατρίδα τους. Πολεμούν και πεθαίνουν από αγάπη, κι αυτό είναι ένα αίσθημα που μόνο οι γνήσιοι ήρωες μπορούν να γνωρίσουν. Βεβαίως, η Πολιτεία οφείλει, έχει χρέος ιερό να μεριμνήσει γι’ αυτούς που καταλείπουν πίσω τους, για τα παιδιά, τις συζύγους, τους γονείς των ηρώων, όπως παραγγέλλει ο Περικλής στον «Επιτάφιό» του, για να τους μιμούνται κι άλλοι.

Άσχετα, αν η δική μας πολιτεία, που οικοδομήθηκε πάνω στα κόκαλα αυτών των παλληκαριών, των ηρώων της ΕΟΚΑ, φάνηκε αμνήμων και επιλήσμων για τα λίγα αυτά παιδιά που έμειναν τότε ορφανά, αφού οι πιο πολλοί ήρωες δεν πρόλαβαν καν να μεγαλώσουν, πόσο μάλλον να νυμφευτούν. Η έγνοια των επιγόνων ήταν η νομή της εξουσίας, ο εύκολος και γρήγορος πλουτισμός, η ατομική ευδαιμονία, ο αριβισμός, η επικράτηση έναντι των άλλων, ο σφετερισμός των θυσιών για ωφελιμιστικούς σκοπούς, η λαμογιά, η κλεψιά, η διαφθορά, η καπατσοσύνη, κι άφησαν αυτά τα παιδιά να φυτοζωούν.

Ποιος νοιάστηκε, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, για το πώς κατάφεραν αυτές οι οικογένειες να επιβιώσουν; Αυτοί περί άλλων τύρβαζαν. Οι ήρωες πέθαναν, και δεν έπιανε το «μέσο» τους για να βρουν δουλειά τα παιδιά τους. Και ο γιος του ήρωα Παναγίδη, ο σύζυγός μου Αριστείδης, κάτοχος δύο πτυχίων Πανεπιστημίου της Ελλάδας, δεν μπορούσε να βρει δουλειά στην Κύπρο, με τη δικαιολογία ότι προτιμούνταν απόφοιτοι αγγλικών Πανεπιστημίων, ενώ όλοι εμείς οι υπόλοιποι βρήκαμε χρυσοφόρες εργασίες. Κι ας έμεινε ορφανός, γιατί ο πατέρας του πολέμησε για να φύγουν οι Άγγλοι κατακτητές. Τελικά, γύρισε στην Κύπρο, όχι επειδή ήταν γιος του ήρωα, όχι επειδή ήταν σπουδασμένος, αλλά επειδή νυμφεύτηκε.

Ο Ανδρέας Παναγίδης με τη σύζυγό του Γιαννούλα

   

Οι ήρωες, μας έλεγε η αγαπημένη φιλόλογός μας στο Γυμνάσιο Λευκονοίκου, η κ. Κυριακή Παρασκευά, πρεσβυτέρα σήμερα, είναι «οι τρελοί της ιδέας», σύμφωνα και με το μακρυγιαννικό: «Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς». Αυτοί «οι τρελοί» είναι όσοι ακολουθούν το όραμά τους, κι ένα φως πολύ γλυκό τούς παρασύρει στην αθανασία.

Κι ακόμη, «Ήρωες είναι όσοι κάνουν τη μελέτη του θανάτου». Δεν είναι υπεράνθρωποι, δεν είναι τιτάνες, είναι όλοι συνηθισμένοι άνθρωποι, που εμφορούνται από υψηλά ιδανικά, είναι φορείς αξιών, άνθρωποι αρετής. Απλώς, την κατάλληλη στιγμή, κάνουν τη «μελέτη του θανάτου».

Στο ποίημά του «Αποχαιρετισμός» ο Γιάννης Ρίτσος καταθέτει τους πιο κάτω στίχους:

«Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας

είναι η απόφαση του θανάτου μας, όταν υπάρχει κάποια διέξοδος,

όταν μπορείς και να τον αποφύγεις, και συ τον διαλέγεις

σαν τιμή και σαν χρέος για τους άλλους, πιο πέρα από τις ανάγκες σου.

Όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή του νικάει και το

θάνατο. Το ’μαθα».

Είναι μια απόφαση, η κορυφαία πράξη της ζωής του, που υπερβαίνει τις ατομικές ανάγκες, μια απόφαση θυσίας προς τους άλλους και ύψιστη έκφραση αξιοπρέπειας. 

Ασφαλώς, ως άνθρωποι, αμφιταλαντεύονται, μετεωρίζονται ανάμεσα στην αγάπη για τη ζωή, που λειτουργεί ως γλυκός πειρασμός, και το χρέος προς την πατρίδα. Μέσα από αυτή την εσωτερική πάλη, καταφέρνουν να νικήσουν την αγάπη για τη ζωή και συνακόλουθα τον έμφυτο φόβο, το δέος του θανάτου. Τότε, γίνονται ήρωες! Είναι πια ελεύθεροι από μικρότητες, ανθρώπινα πάθη, φοβίες, ανασφάλειες, ποταπότητες. Ξέρουν μόνο την αγάπη.

Κι όπως πολύ προσφυώς τονίζει και πάλι ο Γιάννης Ρίτσος:

«Τούτη είναι

η εντολή μου-

μ’ όλο που αυτή την ώρα δεν το ξέρω το μίσος

σα να μην το ’μαθα ποτές ή να το ξέχασα».

Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο «Αποχαιρετισμός» είναι το πιο μεγαλόπνοο ίσως ποίημα που γράφτηκε για τον Αυξεντίου και τον αγώνα της ΕΟΚΑ, από τον ποιητή του προλεταριάτου. Σ’ αυτό το ποίημα εκφράζει την «ατόφια Ελληνικότητα σε μια κορυφαία ενσάρκωση της ατομικής Ρωμιοσύνης στη μορφή του ημίθεου της κυπριακής ελευθερίας που για μια ακόμη φορά αναδύθηκε «από τα κόκκαλα των Ελλήνων τα ιερά», «τις χοντρές ελληνικές κοκκάλες του».

Ανδρέας Παναγίδης

 Έτσι, και ο μελλοθάνατος Ανδρέας Παναγίδης με τη γοητεία των αξιών που αποπνέουν τα γραπτά του-ήταν μόνο απόφοιτος Δημοτικού-, εκφράζει μια άλλη ποιότητα, ένα «ήθος και έθος βίου», πολύ διαφορετικό από το σημερινό, ένα «modus vivendi» αλλιώτικο. Σαν να ήθελε να μας αφήσει ένα «εγκόλπιο ανώτερης ηθικής».

Ο Αριστοτέλης στα «Ηθικά Νικομάχεια», που τα έγραψε πριν εγκαταλείψει για δεύτερη και τελευταία φορά την Αθήνα, αναφέρει ότι οι ηθικές αρετές, που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά του ατόμου, και καταδεικνύουν τον χαρακτήρα του, καλλιεργούνται με το «έθος», δηλαδή τη συνήθεια. Με τη μεθοδική και επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά το άτομο εθίζεται στην ηθική συμπεριφορά και αποκτά κάποια σταθερά ψυχικά χαρακτηριστικά. Επομένως, το κύριο βάρος για την κατάκτηση των ηθικών αρετών πέφτει στο ίδιο το άτομο.

Αγχόνη

Άναντίλεκτα, ο ήρωας Ανδρέας Παναγίδης, όπως και όλοι οι άλλοι ήρωες, διαμόρφωσαν αυτόν τον ηθικό κώδικα, επηρεασμένοι από το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ανατράφηκαν. Αξίες τους, οι διαιώνιες και απαράμιλλες αξίες του ελληνικού και χριστιανικού μας πολιτισμού, που κάποιοι σήμερα αναίτια τις απεμπολούν ή τις πολεμούν με εμπάθεια εωσφορική, στο όνομα του δήθεν μοντερνισμού ή του αναίσχυντου αμοραλισμού και ανθελληνισμού τους, της αθεΐας, του συβαριτισμού, του μηδενισμού, του αρρωστημένου νιχιλισμού.

  Επιλογικά, ο ήρωας πεθερός μου, είναι ένα νέο παιδί 22 χρονών, αφού οι ήρωες μένουν πάντα νέοι, που μας παραγγέλλει με αυτή την επιστολή του να γίνουμε καλοί χριστιανοί και καλοί Έλληνες της Κύπρου, και να ακολουθούμε πάντα τον δρόμο της Αρετής. Πέθανε για χάρη μιας μεγάλης ιδέας που την αγάπησε πιο πολύ από τα παιδιά του. Αυτή είναι η κληρονομιά που άφησε σε μας αλλά και σε όλο το έθνος! Κληρονομιά ασύγκριτη και αξεπέραστη. Αξίες δοκιμασμένες στον χρόνο που μ’ αυτές θα πρέπει να διαπλεύσουμε τις συμπληγάδες του παρόντος.   

ΔΡΟΜΟΙ Ένα γράμμα από τον μελλοθάνατο Έλληνα Ανδρέα Παναγίδη Με τον Χρίστο Ιακώβου 28/10/2013

Τα χαράματα της Παρασκευής, 21 Σεπτεμβρίου 1956, οδηγήθηκε στην αγχόνη από το βρετανικό αποικιακό καθεστώς ο 22χρονος αγωνιστής της ΕΟΚΑ Ανδρέας Παναγίδης, μαζί με τους Μιχαήλ Κουτσόφτα και Στέλιο Μαυρομμάτη. Ο Παναγίδης καταγόταν από το Παλιομέτοχο και καταδικάσθηκε για τη εκτέλεση του Βρετανού σμηναγού Πάτρικ Χέιλ. Είχε προηγηθεί ένα περιστατικό όταν Βρετανός στρατιώτης σε έλεγχο στον χώρο εργασίας του Παναγίδη στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, λίγο μετά τον απαγχονισμό των Καραολή και Δημητρίου, βρήκε στην τσάντα του την ελληνική σημαία και ζήτησε από τον Παναγίδη να του σκουπίσει τα παπούτσια. Η ελληνική σημαία αποτελούσε το σύμβολο εθνικής αξιοπρέπειας και αγώνα για τον Παναγίδη και η προσβολή της είχε ως αποτέλεσμα να αντιδράσει και να κτυπήσει άγρια τον Βρετανό. Ήταν ο μοναδικός από τους απαγχονισθέντες ο οποίος ήταν παντρεμένος και άφηνε πίσω του τρία παιδιά και μια σύζυγο. Συγκλονιστικός ήταν ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπισε τον θάνατο και αποτυπώνεται στο γράμμα το οποίο έγραψε αμέσως μετά την ειδοποίηση για την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Το γράμμα είναι το ακόλουθο: «Aξιολάτρευτά μου παιδιά, πολυαγαπημένη μου γυναίκα, χαίρετε. Αυτήν την στιγμήν που σας γράφω είναι Τρίτη, 10 η ώρα βράδυ. Ακριβώς πριν τρία λεπτά μας ειδοποίησαν ότι χαράματα της Παρασκευής 21.9.1956, θα εκτελεσθούμε. Ίσως, όταν διαβάζετε αυτό το γράμμα, εγώ να μην υπάρχω αναμεταξύ στους ζωντανούς. Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα, στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα 22 μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης ιδέας. Σας εύχομαι, αγαπημένα μου παιδιά, να γινήτε καλοί Χριστιανοί και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής. Να είσθε πάντα βέβαιοι ότι σας αγάπησα τόσο θερμά και με μια απέραντη πατρική αγάπη. Αλλά δυστυχώς σας αφήνω, χωρίς να σας δω να μεγαλώνετε, όπως το ονειρευόμουν… Κι εσύ, πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρη να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλλω τις πιο θερμές μου ευχές. Και να σεβαστής και το δικό μου όνομα. Βλέπεις ότι η μοίρα θέλησε να μας πικράνει στα πρώτα χρόνια του γάμου μας. Αυτή τη στιγμή που σου γράφω, ένα χαμόγελο γλυκύ στολίζει τα χείλη μου, γιατί είμαι ευτυχισμένος που αφήνω τα παιδιά μου σε μια καλή μητέρα. Η ψυχή μου είναι γεμάτη με αληθινή χαρά, γιατί είμαι υπερήφανος για σένα. Μη δώσεις καμιά ματιά στο παρελθόν, αλλά κοίταζε το παρόν. Σου ζητώ συγγνώμη και συγχώρεση για ό, τι σου έφταιξα Γιαννούλα. …’Έχετε γεια, μια και για πάντα, αγαπημένες μου υπάρξεις. Με φιλιά και αγάπη, ο σύζυγος σου και ο αγαπητός σας πατέρα Ανδρέας Παναγίδης». Το γράμμα του μελλοθανάτου Ανδρέα Παναγίδη δεν αποτελεί πλέον μια ατομική επαφή του ήρωα με την οικογένειά του, αλλά μέρος της εθνικής κληρονομιάς που άφησε διηνεκώς ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ στις μεταγενέστερες γενεές. Αυτό είναι το αθέατο μεγαλείο των ηρώων του αγώνα για την Ένωση με την Ελλάδα. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι οι ήρωες, αλλά και η πλειοψηφία των όσων στελέχωσαν την ΕΟΚΑ, προήλθαν από τις παραδοσιακές αγροτικές ελληνικές κοινότητες της Κύπρου και κατ’ επέκταση εξέφρασαν εκείνη την εθελούσια ηθική αυτοθυσίας εν ονόματι των αρχών μέσα στις οποίες κοινωνικοποιήθηκαν. Κατά τους Pleiss και Feldhusen, (Mentors, Role Models, and Heroes in the Lives of Gifted Children. 1995), ήρωας εκλαμβάνεται ο άνθρωπος που εκφράζει πάνω από όλα μια ευρέως αποδεκτή ηθική και ο οποίος ξεπερνά τον εαυτό του, υπερβαίνει δηλαδή τα όρια του προσωπικού συμφέροντος παραμένοντας σταθερός στις ηθικές του δεσμεύσεις. Ήρωας μπορεί να είναι κάποιος επώνυμος θεσμικός αντιπρόσωπος ή κάποιος απλός πολίτης ο οποίος επιδεικνύει μια απαράμιλλη επιμονή να πράττει το ηθικά σωστό. Στον ήρωα ευδιακρίτως αναγνωρίζονται στις πράξεις του χαρακτηριστικά συμπεριφοράς όπως η ιεράρχηση σε ανώτατο επίπεδο του κοινού συμφέροντος, η ευαισθησία στις συλλογικές ανάγκες, η γενναιότητα, η αυτοθυσία. Στον εννοιολογικό ορισμό του ήρωα, πέραν των αξιών που εκφράζει, είναι αναγκαία και η αναφορά στην ιδιότητά του ως φορέα αλλαγής, πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής. Σε κάθε εποχή η ηθική αποτελεί μια σημαντική κατάκτηση του πολιτισμού. Η ανάπτυξή της στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ικανότητα των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται και να αξιολογούν ηθικά τόσο τη συμπεριφορά τους όσο και τη συμπεριφορά των άλλων. Συνεπώς, η ηθική προϋποθέτει αναφορά σε ένα σύστημα αξιολόγησης των ανθρωπίνων πράξεων και σε ποιό βαθμό κάποιος κατανοεί, ασπάζεται και εφαρμόζει τις συγκεκριμένες ηθικές αξίες, δηλαδή τι είναι ωφέλιμο και τι όχι, αποδεκτό ή κατακριτέο, είτε σε ατομικό είτε σε συλλογικό επίπεδο, με όλες τις ενδιάμεσες διαβαθμίσεις. Με άλλα λόγια η ανάπτυξη της ηθικής σχετίζεται πάντοτε με κάποιο σύστημα αξιών. Σε κάθε κοινωνία τα ηρωικά πρότυπα τα οποία επικρατούν είναι εκείνα τα οποία αποδέχεται το μεγαλύτερο μέρος της, και πιο ειδικά οι νέοι. Αυτά τα πρότυπα συνδέονται με την έννοια της ηθικής της κοινωνίας μέσα από την οποία εκφράζονται. Στην εποχή μέσα στην οποία μεγάλωσε ο Ανδρέας Παναγίδης τα πρότυπα ανεδύοντο μέσα από την ελληνική ιστορία ή ήσαν ζώσες μαρτυρίες μέσα από την ελληνική παράδοση, του κληρονομικού δηλαδή πολιτισμού που μετεβιβάζετο από γενιά σε γενιά μέσω του παραδείγματος. Ήταν οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι ενάρετοι άνθρωποι της κοινότητας ή ακόμη, για τον Ανδρέα Παναγίδη, οι Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου που απηγχονίσθησαν λίγους μήνες πριν από αυτόν.   Καθώς η κοινωνία αλλάζει, αναδιαμορφωμένη και μεταμορφωμένη, αλλάζουν και οι αξίες και κατ’ επέκταση το πρότυπο και το πάνθεον των ηρώων. Αλλάζει το νόημα και οι ιδιότητες που η κοινωνία, και ιδιαίτερα οι νέοι, αποδίδουν στην έννοια του ήρωα. Έτσι σήμερα οι ήρωες για τους νέους, με τους οποίους προθύμως ταυτίζονται, είναι οι εφήμερες διασημότητες, τα πρόσωπα ή τα δημιουργήματα δηλαδή που ευρίσκονται στο επίκεντρο της δημοσιότητας, τα επονομαζόμενα είδωλα ή stars, έστω κι αν αυτά έχουν ημερομηνία λήξεως. Σήμερα για τους νέους υπάρχουν οι υπερεθνικοί και πολιτισμικοί ήρωες, ο Σούπερμαν, ο Σπάιντερμαν, ο Μπάντμαν, ο Μπεν Τεν, ο Ράμπο και τόσοι άλλοι υπεράνθρωποι των μαζών (κατά τον εύστοχο χαρακτηρισμό του Ουμέρτο Έκο) νιτσεϊκών ιδιοτήτων, υπερήρωες της μαζικής παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας και του εθνομηδενισμού. Το ερώτημα είναι: ποιες αξίες και ποιους στόχους προβάλλουν και, ακόμη περισσότερο, ποιάν αλλαγή ενθαρρύνουν και εκφράζουν, καθότι οι ήρωες είναι πρόσωπα εμπνευστές των οποίων μια κοινωνία αξίζει να θαυμάζει και να μιμείται τις πράξεις;  Στην εξέλιξη των ανθρωπίνων κοινωνιών ο χρόνος καταξιώνει τους ήρωες στη συλλογική συνείδηση, ενώ αφήνει τις εφήμερες διασημότητες να εξατμιστούν. Οι κοινωνικοπολιτικές κρίσεις είναι ταυτοχρόνως και κρίση ηθικής και ως εκ τούτου οι διανοητικές μας συνήθειες αναζητούν αξίες δοκιμασμένες στον χρόνο. Η γοητεία των αξιών που εκφράζει ο Ανδρέας Παναγίδης παραμένει αναλλοίωτη, έστω και αν κάποτε ξεχνιούνται… έστω και αν διάφοροι προσπαθούν ματαίως να επιβάλουν τη θέση ότι η επιδίωξη της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης από τους Έλληνες της Κύπρου ήταν άδικη και λανθασμένη. 28/10/2013

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

Από τις αρχές Οκτωβρίου του 1912 η Ελλάδα βρισκόταν σε πόλεμο με την παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία, έχοντας ως συμμάχους τη Βουλγαρία και τη Σερβία (Α’ Βαλκανικός Πόλεμος). Θέατρο των επιχειρήσεων, η περιοχή της Μακεδονίας.

Ο ελληνικός στρατός βάδιζε από νίκη σε νίκη στη Δυτική Μακεδονία. Όμως, από την αρχή των εχθροπραξιών σοβούσε σοβαρή διαφωνία μεταξύ του αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Ο διάδοχος επιθυμούσε πρώτα την κατάληψη του Μοναστηρίου προς Βορρά, ενώ ο Βενιζέλος, βλέποντας την πιθανότητα να καταληφθεί η Θεσσαλονίκη από το βουλγαρικό στρατό, πίεζε τον Κωνσταντίνο να κατευθυνθεί προς τη φυσική πρωτεύουσα της Μακεδονίας, μια περιοχή με στρατηγική σημασία, η απελευθέρωση της οποίας αποτελούσε διακαή πόθο του ελληνισμού. «Καθιστώ υμάς υπευθύνους διά πάσαν αναβολήν έστω και στιγμής» του τηλεγραφεί επιτακτικά.

Τελικά, ο Κωνσταντίνος πείθεται με τη μεσολάβηση του πατέρα του βασιλιά Γεωργίου Α’ και στις 25 Οκτωβρίου η εμπροσθοφυλακή του ελληνικού στρατού φθάνει προ των πυλών της Θεσσαλονίκης. Είχε προηγηθεί η καθοριστική νίκη στη Μάχη των Γιαννιτσών (19 – 20 Οκτωβρίου), που είχε κάνει ευκολότερη την προέλαση του ελληνικού στρατού. Ο Χασάν Ταξίν Πασάς που υπερασπιζόταν τη Θεσσαλονίκη δεν είχε άλλη δυνατότητα, παρά να ζητήσει μια έντιμη συμφωνία για την παράδοση της πόλης.

Στις 25 Οκτωβρίου οι απεσταλμένοι του ζήτησαν από τον Κωνσταντίνο να επιτραπεί στον Ταξίν να αποσυρθεί με το στρατό και τον οπλισμό του στο Καραμπουρνού και να παραμείνει εκεί μέχρι το τέλος του πολέμου. Ο Κωνσταντίνος, φυσικά, απέρριψε τον όρο του και του πρότεινε την παράδοση του στρατού του και τη μεταφορά του στη Μικρά Ασία με δαπάνες της ελληνικής κυβέρνησης.

Ο Ταξίν Πασάς υπογράφει τα πρωτόκολλα παράδοσης της Θεσσαλονίκης.

Ο Οθωμανός αξιωματούχος δέχθηκε, τελικά, τους όρους του Κωνσταντίνου και στις 11 το βράδυ της 26ης Οκτωβρίου, ανήμερα της εορτής του Αγίου Δημητρίου, οι πληρεξούσιοι αξιωματικοί Ιωάννης Μεταξάς (ο κατοπινός δικτάτωρ και ο άνθρωπος του «ΟΧΙ») και Βίκτωρ Δούσμανης μεταβαίνουν στο Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης και υπογράφουν τα σχετικά πρωτόκολλα παράδοσης της πόλης στον ελληνικό στρατό.

Σύμφωνα με το πρωτόκολλο, παραδίνονταν ως αιχμάλωτοι 25.000 τούρκοι στρατιώτες και 1.000 αξιωματικοί. Στην κατοχή του ελληνικού στρατού περιέρχονταν όλος ο βαρύς και ελαφρύς οπλισμός του σχηματισμού (70 πυροβόλα, 30 πολυβόλα, 70.000 τυφέκια και πυρομαχικά). Το πρωί της 27ης Οκτωβρίου εισήλθαν στη Θεσσαλονίκη δύο τάγματα ευζώνων και ύψωσαν την ελληνική σημαία στο Διοικητήριο, ενώ οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις άρχισαν να λαμβάνουν θέσεις στα υψώματα γύρω από την πόλη.

Στις 11 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1912 ο Κωνσταντίνος εισήλθε με το επιτελείο του στη Θεσσαλονίκη και το μεσημέρι έγινε πανηγυρική δοξολογία στο ναό του Αγίου Μηνά. Την ίδια μέρα, κατέφθασαν έξω από τη Θεσσαλονίκη και οι Βούλγαροι, όμως για τους γείτονες ήταν ήδη αργά. Ο επικεφαλής της μεραρχίας τους στρατηγός Τεοντορόφ ζήτησε να εισέλθει στην πόλη για να στρατοπεδεύσει. Εισέπραξε την αρνητική απάντηση του Κωνσταντίνου και ύστερα από διαπραγματεύσεις, επιτράπηκε να μπουν στην πόλη για ολιγοήμερη ανάπαυση δύο τάγματα με επικεφαλής τους Βούλγαρους πρίγκιπες Βόρι και Κύριλλο. Επικράτησε, όμως, σύγχυση και τελικά εισήλθε στη Θεσσαλονίκη ένα ολόκληρο βουλγαρικό σύνταγμα, γεγονός που εκνεύρισε τον Βενιζέλο. Οι Βούλγαροι δήλωναν εμφαντικά παρόντες στις εξελίξεις στη Μακεδονία. Ο σπόρος του Β’ Βαλκανικού Πολέμου είχε ριχτεί.

Στις 29 Οκτωβρίου ήταν η σειρά του βασιλιά Γεωργίου Α’ να εισέλθει στην πόλη και να επισημοποιήσει την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους Έλληνες κατοίκους της, με απάθεια ανάμικτη με φόβο  από το μουσουλμανικό στοιχείο, ενώ οι Εβραίοι, που ήταν η πολυπληθέστερη πληθυσμιακή ομάδα της πόλης, δεν έκρυψαν την απογοήτευσή τους, καθώς προωθούσαν σχέδιο διεθνοποίησης της Θεσσαλονίκης.

 Πηγή:sansimera.gr 

Get URL

Κεφαλόβρυσος της Κυθρέας

Κυθρέα

«Μες τους αθθούς ολογρονίς 
εν η Τζιυρκά γεμάτη,

σιύφκει τζι ο Πενταδάχτυλος 
που πάνω τζαι φιλά την»

Μ. Πασιαρδής

Πάνε σήμερα και οι αθθοί, χάθηκαν και τα περιβόλια. Όλα ξεράθηκαν. Αγνώριστη η άλλοτε πρασινοντυμένη Κυθρέα. Χάθηκε ο μοναδικός της πλούτος, το θείο δώρο της φύσης. Ο Κεφαλόβρυσος!

Κεφαλόβρυσο της Κυθρέας

Η μεγαλύτερη πηγή νερού της Κύπρου, σε υψόμετρο 264 μέτρων περίπου, στην οποία χρωστούσε η κωμόπολη της Κυθρέας την ευημερία της.

Σήμερα στέρεψε. Έκαναν διάτρηση οι Τούρκοι και πήραν το νερό αλλού. Χιλιάδες χρόνια έτρεχε το νερό και έδινε ζωή στους νερόμυλους της Κυθρέας. Αναζωογονούσε την πεδιάδα της Μεσαορίας.

Αυτή την εικόνα παρουσιάζει σήμερα το κέντρο, όπου άλλοτε έτρεχε ο Κεφαλόβρυσος της Κυθρέας.  Η εξαφάνιση του Κεφαλόβρυσου αποτελεί τη μεγαλύτερη, τη φοβερότερη οικολογική καταστροφή που συντελέστηκε στην Κύπρο, λόγω της τουρκικής εισβολής.

Στο δυτικό μέρος της αυλής τα δέντρα μεγάλωσαν.

Έτσι ήταν κάποτε. 

Καθόμασταν στο καφενεδάκι, και το νερό έτρεχε άφθονο και δροσερό προς τα κάτω.

"Η παράδοση ήθελε τον Κεφαλόβρυσο να πηγάζει από τα βουνά της Μικράς Ασίας. Σύμφωνα με το μύθο, τρεχάτο νερό κάπου στην Καραμανιά παρέσυρε άππο με ελιές που άνηκε σε ζητιάνο. Μερικές εβδομάδες αργότερα ο ζητιάνος ήρθε στην Κύπρο. Καθ’ οδό προς τη Λευκωσία σταμάτησε στον Κεφαλόβρυσο. Προς μεγάλη του έκπληξη, κοιτάζοντας προς τη βότα, είδε το νερό να φέρνει «άππο» που τον αναγνώρισε σαν το δικό του".

 

"Τώρα πλέον είναι επιστημονικά παραδεκτό ότι το νερό της πηγής προέρχεται από μεγάλες υπόγειες δεξαμενές της περιοχής. Οι δεξαμενές αυτές έχουν σχηματιστεί πάνω σε αργιλώδες υπέδαφος, αδιαπέραστο από το νερό. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα που καλύπτουν ολόκληρη την οροσειρά του Πενταδακτύλου έχουν μεγάλη απορροφητική ικανότητα και ο εμπλουτισμός των δεξαμενών γίνεται από τη βροχόπτωση.

Από ένα σπήλαιο, κάτω από τις υπώρειες του Πενταδάκτυλου, αναβλύζει τα γάργαρα και κρυστάλλινα νερά του, ο Κεφαλόβρυσος Κυθραίας. Ο κεντρικές κορμός της πηγής περιλαμβάνει τρεις βρύσες, που χύνουν με ορμή τα νερά τους, μια από τη δεξιά του πλευρά, μια από την αριστερή και μια στο μέσο. 

Το μεγάλο δώρο του Υψίστου, τον ευλογημένο Κεφαλόβρυσο, οι κάτοικοι της Κυθραίας ονομάζουν «χαμοθεό» (Θεό χάμω στη γη). Στις 29 Ιουνίου κάθε χρόνο γιόρταζαν το «Πάσχα της Βρύσης», μια ειδική γιορτή για ν' αγιαστούν τα νερά του Κεφαλόβρυσου"

"Ιστορικά αναφέρεται ότι, μέρος του νερού του Κεφαλόβρυσου, μεταφερόταν στην αρχαία Σαλαμίνα, τον καιρό που βασίλευε ο ξακουστός βασιλιάς Ευαγόρας. Σαν απόδειξη της μεταφοράς αυτής σώζονται σε διάφορα μέρη, ανατολικά της Κυθραίας, ερείπια του υδραγωγείου που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των Αραβικών επιδρομών στην Κύπρο. Στην τοποθεσία «Σελλάς» βρίσκονται ακόμη και σήμερα, υπολείμματα των χτισμάτων των μεγάλων εκείνων πετραυλάκων, που μαρτυρούν αδιάψευστα τη μεταφορά του νερού στην μακρινή Αμμόχωστο, για την ύδρευση της πόλης".

Επιλογικά, η Κυθρέα ήταν μια από τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα περιοχές της Κύπρου αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου γενικότερα. Ήταν, αναμφίβολα, ένας επίγειος παράδεισος! 

Η ΒΡΥΣΗ
"το δειν της μαυρομάτας μου
τζει που να το δεικλίσει
να σιει νερόν τρεχάμενον
σαν της Τζιρκάς δυνάμενον
εν να το σταματήσει"

Αγαπημένο Μερσινίκι (πάνω από το Λευκόνοικο)

Το Μερσινίκι είναι ένα όνομα γλυκό για μένα. 

Η γενέθλια γη μου, το Λευκόνοικο, βρίσκεται καταμεσής του κάμπου της Μεσαορίας, αλλά λίγα λεπτά έξω από την κωμόπολή μας αρχίζουν οι πρόποδες του Πενταδάκτυλού μας. Εκεί βρίσκεται το Μερσινίκι. Στα μισά του δρόμου περίπου για το μπογάζι της Ακανθούς. 

Ο χωματόδρομος προς το Μερσινίκι

Το κτίσμα, όπως ήταν παλιά

Από δω πάνω ερχόταν το αεράκι και μας δρόσιζε στο Λευκόνοικο

"Απορώ πώς συνεννοούνται μαζί του!
Απορώ τι γλώσσα του μιλούν!" Κ. Μόντη

Αγαπημένα κυπαρίσσια, πεύκα, θάμνοι...

Από την Ακανθού και την Αγία Μαρίνα, κατηφορίζουμε τον Πενταδάκτυλο προς την κωμόπολη του Λευκονοίκου, και στο μέσο της διαδρομής, σήμερα τέσσερα με πέντε λεπτά, φτάνουμε στο σημείο που φαίνεται η θάλασσα, το μπογάζι της Ακανθούς, εκεί που χαμηλώνει το βουνό μας και κάνει ένα μικρό κοίλωμα. Εκεί ακριβώς, υπάρχει ένα πλάτωμα, και στα αριστερά ένας χωματόδρομος  μάς φέρνει στο αγαπημένο μας Μερσινίκι!

Πνεύμονας πρασίνου

Σήμερα χώρος για πικ-νικ

Αυτή την Κυριακή δεν υπήρχε κανείς

Ο τετράποδος φίλος μας, μάς κοιτά με απορία

Ριγά η ψυχή μας στη θύμηση του ήρωα Μιχαλάκη Μακρίδη, γιου του μ.βουλευτή Νίκου Μακρίδη, που χάθηκε εδώ άδικα κατά τη διάρκεια της τουρκανταρσίας του 1963-64. Ήταν μαθητής της Ε' τάξης του Γυμνασίου Λευκονοίκου. Εδώ πάνω ήταν φυλάκιο της κυπριακής εθνοφρουράς, και οι μαθητές μας ήταν εθελοντές για να μας προστατεύουν από οποιανδήποτε απειλή.

Ήρεμο και γλυκό το βουνό μας πίσω από τα δέντρα

Βουνοκορφή του Πενταδάκτυλου

Δεν μπορώ να το πιστέψω πως χάσαμε αυτόν τον επίγειο παράδεισο

Καθώς πέφτουν οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου...

Πόσο δίκαιο είχε ο μεγάλος μας ποιητής Κώστας Μόντης!

"Μούντζωσέ μας, Πενταδάκτυλε ακριβέ, έτσι π' αφήσαμε τόσο άφρονα να τουρκοπατηθείς!"

"Ελάτε τώρα! Έχω δει σαν εσάς, έχουν δει τα μάτια μου σαν εσάς!" Κ. Μόντη

Αυτό το δάσος είναι πέντε λεπτά από το Λευκόνοικό μας!

Ανάσα δροσιάς στην κάψα του καλοκαιριού

Από το 1964-1967 εδώ πάνω ήταν στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ.
Η μανία των κατακτητών τα χάλασε όλα.

Οι θύμησες για τις ωραίες εποχές που είχαμε τους αδελφούς μας Έλληνες να φυλάνε τις Θερμοπύλες του Ελληνισμού και νιώθαμε ασφαλείς, μάς πνίγουν.

Ξαναζωντάνεψαν οι μνήμες

Στα χρόνια του Γυμνασίου, στην επέτειο του θανάτου του Μιχαλάκη, πηγαίναμε στο κενοτάφιό του στο Μερσινίκι και καταθέταμε στεφάνι, όπως και σε έναν άλλο μαθητή του Γυμνασίου μας, τον Νίκο Σχοινιού από την Ακανθού, τον αδελφό του αγαπημένου ηθοποιού, που κι αυτός έπεσε στο Μερσινίκι από σφαίρα άλλου στρατιώτη.

Όαση δροσιάς για μας στα χρόνια τα γελαστά του Λευκονοίκου μας

Το μένος των βανδάλων δεν ήταν δυνατόν να αφήσει το μικρό εκκλησάκι του στρατοπέδου

Τα γέρικα πεύκα λύγισαν. Δεν αντέχουν ούτε αυτά το βάρος της κατοχής.

Και πάλι ερείπια...

Φεύγοντας από το Μερσινίκι

Γλυκόπικρες θύμισες των παιδικών μου χρόνων

Ο ήλιος βασίλεψε πίσω από το βουνό. Κι εμείς με βαριά καρδιά αφήσαμε την εξαίσια σκηνογραφία του Μερσινικιού.

Οι δυο αγαπημένοι μου λόφοι έξω από το Λευκόνοικό μου

Άγιοι του Λευκονοίκου μου, κάντε το θαύμα σας! Είμαστε σίγουροι ότι θα γυρίσουμε ξανά στη γη που μας γέννησε και μας ανάστησε. Στη γη που μας ανήκει. Μόνο εκεί αναπαύεται η ψυχή μας. Γιατί εκεί ποθεί να φτάσει. Αυτή είναι η δική μας Ιθάκη!

"Ανασήκωσε την πλάτη κι απόσεισέ τους, Πενταδάχτυλέ μου, ανασήκωσε την πλάτη κι απόσχισέ τους"

"Ανασήκωσε την πλάτη

κι απόσεισέ τους, Πενταδάχτυλέ μου,

ανασήκωσε την πλάτη

κι απόσχισέ τους"