Κεφαλόβρυσος της Κυθρέας

Κυθρέα

«Μες τους αθθούς ολογρονίς 
εν η Τζιυρκά γεμάτη,

σιύφκει τζι ο Πενταδάχτυλος 
που πάνω τζαι φιλά την»

Μ. Πασιαρδής

Πάνε σήμερα και οι αθθοί, χάθηκαν και τα περιβόλια. Όλα ξεράθηκαν. Αγνώριστη η άλλοτε πρασινοντυμένη Κυθρέα. Χάθηκε ο μοναδικός της πλούτος, το θείο δώρο της φύσης. Ο Κεφαλόβρυσος!

Κεφαλόβρυσο της Κυθρέας

Η μεγαλύτερη πηγή νερού της Κύπρου, σε υψόμετρο 264 μέτρων περίπου, στην οποία χρωστούσε η κωμόπολη της Κυθρέας την ευημερία της.

Σήμερα στέρεψε. Έκαναν διάτρηση οι Τούρκοι και πήραν το νερό αλλού. Χιλιάδες χρόνια έτρεχε το νερό και έδινε ζωή στους νερόμυλους της Κυθρέας. Αναζωογονούσε την πεδιάδα της Μεσαορίας.

Αυτή την εικόνα παρουσιάζει σήμερα το κέντρο, όπου άλλοτε έτρεχε ο Κεφαλόβρυσος της Κυθρέας.  Η εξαφάνιση του Κεφαλόβρυσου αποτελεί τη μεγαλύτερη, τη φοβερότερη οικολογική καταστροφή που συντελέστηκε στην Κύπρο, λόγω της τουρκικής εισβολής.

Στο δυτικό μέρος της αυλής τα δέντρα μεγάλωσαν.

Έτσι ήταν κάποτε. 

Καθόμασταν στο καφενεδάκι, και το νερό έτρεχε άφθονο και δροσερό προς τα κάτω.

"Η παράδοση ήθελε τον Κεφαλόβρυσο να πηγάζει από τα βουνά της Μικράς Ασίας. Σύμφωνα με το μύθο, τρεχάτο νερό κάπου στην Καραμανιά παρέσυρε άππο με ελιές που άνηκε σε ζητιάνο. Μερικές εβδομάδες αργότερα ο ζητιάνος ήρθε στην Κύπρο. Καθ’ οδό προς τη Λευκωσία σταμάτησε στον Κεφαλόβρυσο. Προς μεγάλη του έκπληξη, κοιτάζοντας προς τη βότα, είδε το νερό να φέρνει «άππο» που τον αναγνώρισε σαν το δικό του".

 

"Τώρα πλέον είναι επιστημονικά παραδεκτό ότι το νερό της πηγής προέρχεται από μεγάλες υπόγειες δεξαμενές της περιοχής. Οι δεξαμενές αυτές έχουν σχηματιστεί πάνω σε αργιλώδες υπέδαφος, αδιαπέραστο από το νερό. Τα ασβεστολιθικά πετρώματα που καλύπτουν ολόκληρη την οροσειρά του Πενταδακτύλου έχουν μεγάλη απορροφητική ικανότητα και ο εμπλουτισμός των δεξαμενών γίνεται από τη βροχόπτωση.

Από ένα σπήλαιο, κάτω από τις υπώρειες του Πενταδάκτυλου, αναβλύζει τα γάργαρα και κρυστάλλινα νερά του, ο Κεφαλόβρυσος Κυθραίας. Ο κεντρικές κορμός της πηγής περιλαμβάνει τρεις βρύσες, που χύνουν με ορμή τα νερά τους, μια από τη δεξιά του πλευρά, μια από την αριστερή και μια στο μέσο. 

Το μεγάλο δώρο του Υψίστου, τον ευλογημένο Κεφαλόβρυσο, οι κάτοικοι της Κυθραίας ονομάζουν «χαμοθεό» (Θεό χάμω στη γη). Στις 29 Ιουνίου κάθε χρόνο γιόρταζαν το «Πάσχα της Βρύσης», μια ειδική γιορτή για ν' αγιαστούν τα νερά του Κεφαλόβρυσου"

"Ιστορικά αναφέρεται ότι, μέρος του νερού του Κεφαλόβρυσου, μεταφερόταν στην αρχαία Σαλαμίνα, τον καιρό που βασίλευε ο ξακουστός βασιλιάς Ευαγόρας. Σαν απόδειξη της μεταφοράς αυτής σώζονται σε διάφορα μέρη, ανατολικά της Κυθραίας, ερείπια του υδραγωγείου που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των Αραβικών επιδρομών στην Κύπρο. Στην τοποθεσία «Σελλάς» βρίσκονται ακόμη και σήμερα, υπολείμματα των χτισμάτων των μεγάλων εκείνων πετραυλάκων, που μαρτυρούν αδιάψευστα τη μεταφορά του νερού στην μακρινή Αμμόχωστο, για την ύδρευση της πόλης".

Επιλογικά, η Κυθρέα ήταν μια από τις πλουσιότερες σε βιοποικιλότητα περιοχές της Κύπρου αλλά και της Ανατολικής Μεσογείου γενικότερα. Ήταν, αναμφίβολα, ένας επίγειος παράδεισος! 

Η ΒΡΥΣΗ
"το δειν της μαυρομάτας μου
τζει που να το δεικλίσει
να σιει νερόν τρεχάμενον
σαν της Τζιρκάς δυνάμενον
εν να το σταματήσει"