Παρουσίαση Βιβλίου

Λένιας Καττάμη

«Νίτσα Χατζηγεωργίου,

μια ηρωίδα χωρίς σταυρό και σήμαντρο»

Της Ζήνας Λυσάνδρου Παναγίδη

Φιλολόγου, MSc

Διάβασα απνευστί τις 141 σελίδες του μικρού βιβλίου που η Λένια Καττάμη έγραψε για την ηρωίδα Νίτσα Χατζηγεωργίου. Μια ηρωίδα του απελευθερωτικού μας αγώνα της ΕΟΚΑ που δόθηκε ολόψυχα στον αγώνα, βασανίστηκε από τους Άγγλους που την κατέστησαν σωματικά και ψυχικά ράκος, μα που μετά το τέλος του αγώνα λοιδορήθηκε, προπηλακίστηκε και εξευτελίστηκε από κάποιους που φοβήθηκαν την προσφορά της και ζήλεψαν μήπως τους επισκιάσει με το σωματικό κάλλος και την ομορφιά της ψυχής της.

Χρόνια άκουγα γι’ αυτή την καλλονή που πέθανε νέα, που τη διέσυραν αρρωστημένα μυαλά, που δεν την άφηναν να βρει δουλειά και την καταδίκασαν στην απόλυτη μιζέρια και εξαθλίωση, γιατί δεν ήθελαν η φήμη της να επισκιάσει τη δικιά τους. Πώς είναι δυνατόν άνθρωποι να κάνουν τόσο κακό σε μια ανυπεράσπιστη κοπέλα, που το μόνο της αμάρτημα είναι ότι ήταν πρόσφερε πολλά στον αγώνα, και ήταν έτοιμη να δώσει και τη ζωή της για την ελευθερία του νησιού μας; Δυστυχώς, το είπαν πολύ εύστοχα οι Λατίνοι: «Homo homini lupus».

Η Νίτσα ήταν μια κοπέλα με εκθαμβωτική ομορφιά που δεν περνούσε απαρατήρητη. Ζούσε με τη μητέρα της και διατηρούσε κομμωτήριο. Οι συναγωνιστές της τής ανέθεταν επικίνδυνες αποστολές τις οποίες αναλάμβανε με μεγάλη προθυμία. Η μεγαλύτερη αποστολή της ήταν η μεταφορά του Γρηγόρη Αυξεντίου από τον Πενταδάκτυλο στα βουνά του Τροόδους. Οδηγούσε ο Κυριάκος Μάτσης και πίσω κάθισαν ο Αυξεντίου με τη Νίτσα. Μόλις έπεσαν πάνω σε οδόφραγμα, η Νίτσα ψύχραιμα τράβηξε τον Γρηγόρη στην αγκαλιά της κι έκρυψε το πρόσωπό του στα κυματιστά μαλλιά της και άρχισε να τον φιλά. ¨Όταν οι Άγγλοι τους σταμάτησαν, τους έκλεισε το μάτι και τους έδειξε τους δυο νέους που φιλιόντουσαν. Οι Άγγλοι χαμογέλασαν πονηρά και τους έκαμαν νόημα να περάσουν. Τα κατάφεραν.

Επειδή ήταν πολύ όμορφη, τη χρησιμοποιούσαν σε απαγωγές Άγγλων που θα ανταλλάζονταν με μελλοθάνατους αγωνιστές, όπως είχε διατάξει ο Αρχηγός Διγενής. Η Νίτσα Χατζηγεωργίου δέχτηκε πρόθυμα να παρασύρει στο σπίτι της Άγγλο, όπου θα ανέμεναν αγωνιστές για να τον απαγάγουν. Από ένα μπαρ που σύχναζαν Άγγλοι, έφερε στο σπίτι της έναν αξιωματικό, με σκοπό να του βάλει υπνωτικό στο αναψυκτικό που θα του κερνούσε. Το υπνωτικό, όμως, δεν τον έπιασε και έτσι η Νίτσα του πρότεινε να συναντηθούν την επόμενη μέρα. Πραγματικά, την επόμενη μέρα αυτός μπήκε στο υπνοδωμάτιο και άρχισε να βγάζει τα ρούχα του. Τότε, όρμησαν δυο αγωνιστές και τον εκτέλεσαν, γιατί ήταν οπλισμένος. Από τότε, άρχισαν τα μαρτύριά της. Την οδήγησαν δυο φορές στην Ομορφίτα και την κατάντησαν σωματικό και ψυχικό ράκος από τα βασανιστήρια και τους εξευτελισμούς, κι ύστερα την έκλεισαν στις Κεντρικές φυλακές.

Στις 11 Μαρτίου η τραγική αγωνίστρια βρέθηκε νεκρή στο κρεβάτι της, έχοντας ένα εικόνισμα της Παναγίας και την Αγία Γραφή στο στήθος της. Ο ιατροδικαστής απέδωσε τον θάνατό της σε στραγγαλισμό.

Αυτή είναι η ιστορία μιας χριστιανής νέας που με αυταπάρνηση και ηρωισμό πρόσφερε τεράστιες υπηρεσίες στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, αλλά προδόθηκε, συκοφαντήθηκε, σπιλώθηκε το όνομά της, από φθόνο και μισαλλοδοξία. Αιωνία η μνήμη της!   

Ταξίδι στην Ολλανδία- ΜΕΡΟΣ Θ΄- Delft

Επόμενος σταθμός μας η πόλη Delft που πήρε το όνομά της από τα πολλά κανάλια. Ο λόγος που πάμε σ’ αυτή τη μικρή, γραφική πόλη των 120,000 κατοίκων, που είναι μεταξύ του Ρότερνταμ και της Χάγης, είναι για να δούμε ένα εργοστάσιο μπλε πορσελάνης, πολύ φημισμένο.

Στο δρόμο για το εργοστάσιο βλέπουμε το πολύ γνωστό Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του  Delft(TU Delft), που οι απόφοιτοί του χαίρουν εκτίμησης και ζήτησης από όλο τον κόσμο, και όπως μας πληροφόρησε η ξεναγός μας οι φοιτητές πληρώνουν 1500 ευρώ τον χρόνο ως δίδακτρα, αλλά οι άποροι μπορούν να πάρουν δάνειο από την κυβέρνηση. Τα τελευταία χρόνια φοιτούν εδώ και πολλοί Έλληνες, κυρίως μεταπτυχιακοί φοιτητές.

Το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ντελφτ ιδρύθηκε το 1842 ως Βασιλική Ακαδημία από τον βασιλιά Willem. Αξίζει να αναφέρω ότι το TU Delft έχει 14 προπτυχιακά, 41 μεταπτυχιακά, 2700 διδακτικό προσωπικό και περίπου 20,000 φοιτητές εκ των οποίων οι 1700 σε μεταπτυχιακά. Το 14% των φοιτητών του είναι διεθνείς. Όπως είναι αναμενόμενο αυτή η πόλη έχει μια νεανική ατμόσφαιρα!

Η επίσκεψή μας στο εργοστάσιο πορσελάνης με το όνομα Royal Delft ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Μας ξενάγησαν στους διάφορους χώρους του εργοστασίου και μας ενημέρωσαν για την ιστορία του. 

Πρώτα είδαμε τη διακοσμήτρια που ζωγράφιζε τα πιάτα κι ύστερα περάσαμε στους εκθεσιακούς χώρους με τις πολύτιμες και πανάκριβες βασιλικές πορσελάνες,

μπλε χρώμα σε άσπρο φόντο, μέσα σε πανέμορφες προθήκες και υπέροχα έπιπλα. Ήταν μια αξέχαστη εμπειρία.

Στη συνέχεια, είδαμε μια κούκλα που το φόρεμά της ήταν από πορσελάνη, και καταλήξαμε στα εργαστήρια, όπου είδαμε όλη τη διαδικασία παραγωγής. Εδώ μάθαμε ότι η παραγωγή πορσελάνης στο Ντελφ ξεκίνησε το 1640. 

Τότε, χρησιμοποιούσαν ντόπιο, κοκκινωπό πηλό, επιχρισμένο με άσπρη βαφή, η οποία λειτουργεί ως φόντο στα κινεζικής έμπνευσης σχέδια. Εδώ και κάποιους αιώνες, όμως, ο ντόπιος πηλός έχει αντικατασταθεί με λευκό, εισαγόμενο από την Αγγλία και από τη Γερμανία.

.

Τέλος, στην έξοδο περάσαμε από το κατάστημα πωλήσεων, όπου καταθέσαμε τον οβολό μας σε μερικά δείγματα μπλε πορσελάνης.

Ιδιαίτερα θαυμάσαμε κάποια μοναδικά κομμάτια που δημιουργήθηκαν ειδικά για τη βασιλική οικογένεια σε εξαιρετικές επετείους. Πραγματικά, ήταν βασιλική πορσελάνη, και ασφαλώς άπιαστο όνειρο για τους κοινούς θνητούς, όπως εμείς! Ομολογώ την αδυναμία μου στην πορσελάνη, και αυτή η μπλε πορσελάνη ήταν μαγική! Υπέροχη! Θεσπέσια!

Φεύγουμε από το ταξίδι στο όνειρο, και ο καιρός εξακολουθεί να είναι μουντός, οι δρόμοι φρεσκοπλυμένοι από τη βροχή, το πράσινο μάς αγκαλιάζει ολούθε με όλες τις αποχρώσεις του, και η πόλη μάς υποδέχεται με τα όμορφα σπίτια της, τις εκκλησίες της, τα ποδήλατά της, τα δεντροφυτεμένα κανάλια της και τα λουλούδια της, γλυκιά και παραμυθένια.

Για φαγητό μάς πήραν στο ιστορικό κέντρο της πόλης που μας καθήλωσε. Μια μεγάλη κεντρική πλατεία, η πλατεία Markt, μάς υποδέχεται χαρμόσυνα, 

πνιγμένη στα λουλούδια, με πολλά εστιατόρια και καφετέριες, αλλά και με δυο εκκλησίες μεγαλοπρεπείς που σαγηνεύουν και καθηλώνουν τα βλέμματά μας. 

Πρώτα ατενίζουμε την Παλαιά Εκκλησία, την Άουτε Κερκ, που ο ήχος της καμπάνας της ακούεται κάθε μισή και μια ώρα. 

Εδώ είναι ο τάφος του Γουλιέλμου της Οράγγης ο οποίος ηγήθηκε της εξέγερσης εναντίον των Ισπανών Αψβούργων, τον 16^ο αιώνα. Εδώ, επίσης, βρίσκεται και ο τάφος του Βερμέερ, ενός από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της σχολής του Ντελφτ, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας είναι η απεικόνιση της καθημερινότητας εντός του σπιτιού. Ένας από τους πιο γνωστούς πίνακες του ζωγράφου είναι «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι».

Στην άλλη άκρη της πλατείας δεσπόζει η πιο εντυπωσιακή Νέα Εκκλησία που αποτελεί την εκκλησία σύμβολο για τους προτεστάντες στη χώρα και περιέχει τον ταφικό θάλαμο της Ολλανδικής Βασιλικής Οικογένειας. 

Χαρακτηριστικό αυτής της εκκλησίας είναι ότι ο πύργος της έχει αρχίσει σιγά-σιγά να γέρνει.

Απέναντί της θαυμάζουμε το εκπληκτικό κτήριο του Παλιού Δημαρχείου με τα κόκκινα παραθυρόφυλλα. 

Περπατώντας στα στενά της πόλης δεν γίνεται να μην επισκεφτούμε και το άλλο αξιοθέατο, το Prinsenhof(Πρίνσενχοφ), το μέρος όπου έζησε και δολοφονήθηκε ο Γουίλιαμ ο Πορτοκαλής, ένας σημαντικός ηγέτης της Ολλανδίας. Σήμερα το Πρίνσενχοφ  λειτουργεί ως Μουσείο.

Περιδιαβάζουμε στα στενά σοκάκια και κατά μήκος των καναλιών της όμορφης αυτής πόλης. 

Σε κάθε στροφή καναλιού μας περιμένει και μια έκπληξη: 

νούφαρα στο κανάλι, μια λευκή γέφυρα, ένας περαστικός κύκνος ή η βενετσιάνικη κρήνη απέναντι από το μεγαλύτερο κανάλι της πόλης. 

Δεντροφυτεμένες όχθες, αμέτρητα ποδήλατα, λουλούδια στις γέφυρες, γλάστρες κρεμαστές από τους φανοστάτες, πολύχρωμα περβάζια στα χαμηλά κτίσματα με το κόκκινο τούβλο. Παντού λουλούδια!

Νιώθω ότι αυτή η πόλη έχει έναν αέρα αριστοκρατικό. Η ομορφιά της είναι πραγματικά αρχοντική, και, καθώς οι σταγόνες της βροχής πέφτουν απαλά, γεμίζουν την ψυχή μας με μια ευφρόσυνη γαλήνη.

Ταξίδι στην Ολλανδία-ΜΕΡΟΣ Η΄- Ρότερνταμ

Δευτέρα, 16 Ιουνίου 2014                                              

Σήμερα είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε διάφορες εκδρομές που προσφέρουν τα ταξιδιωτικά γραφεία. Αποφασίσαμε με κάποιους φίλους να πάμε στο Ρότερνταμ, τη Ντελφτ και τη Χάγη. Η μέρα είναι όπως μου αρέσει, συννεφιασμένη. Καθόμαστε στον πάνω όροφο του διώροφου λεωφορείου και απολαμβάνουμε τη διαδρομή.

Η ξεναγός συνεχώς μας δίνει πληροφορίες. Αρχίζει με το Άμστερνταμ και μας μιλά για τις 800,000 κατοίκους του, 

για το λιμάνι της που είναι το 4^ο στην Ευρώπη,

 μας δείχνει το συνεδριακό κέντρο RAI, τα μοντέρνα κτήρια των Τραπεζών, 

ένα τεχνητό δάσος των αρχών του 1900, και τέλος, πριν να βγούμε από την πόλη μας μιλά για το αεροδρόμιο που βρίσκεται στα δεξιά μας.

Το αεροδρόμιο του Άμστερνταμ βρίσκεται 4,5 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, γεγονός που το καθιστά το πιο βαθύ αεροδρόμιο του κόσμου. Στην Ευρώπη είναι τέταρτο σε μέγεθος, μετά τα αεροδρόμια της Φραγκφούρτης, του Λονδίνου και του Παρισιού. Εδώ είναι η έδρα της KLM, και εργοδοτούνται 600,000 άτομα.

Μόλις βγαίνουμε από την πόλη, μπροστά μας ξετυλίγονται πράσινα λιβάδια, ανεμόμυλοι, ανεμογεννήτριες, αγελάδες, πρόβατα και άλογα που βόσκουν αμέριμνα, όμορφα αγροτόσπιτα, κανάλια, γενικά μια εντυπωσιακή σκηνογραφία που γαληνεύει την ψυχή μας.

Ακούμε και για πολλές λίμνες που βρίσκονται κι αυτές κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ ειδική αναφορά μάς κάνει η ξεναγός και για μια λίμνη που στις αρχές του 18^ου αιώνα έγινε επικίνδυνη και την αποξήραναν, γι’ αυτό η γη είναι πολύ εύφορη και φυτεύουν λουλούδια αλλά και πατάτες.

Κάποια στιγμή περνάμε από ένα χωριουδάκι στο οποίο υπάρχουν τρεις ανεμόμυλοι στη συνέχεια, «The Three Sisters». Η ξεναγός μας, μας πληροφορεί ότι οι πόλεις στη χώρα της είναι πολύ κοντά η μια στην άλλη, καμιά φορά σε απόσταση 10 χιλιομέτρων. Η Ολλανδία είναι μια σχετικά μικρή χώρα, 200 χιλιόμετρα από τα ανατολικά στα δυτικά και 300 χιλιόμετρα από βορρά προς νότο.

Σε μια ώρα φτάνουμε στο Ρότερνταμ. Είναι μια πόλη που βρίσκεται στη νοτιοδυτική Ολλανδία και απέχει λίγα χιλιόμετρα από τις ακτές της Βόρειας Θάλασσας. 

Το όνομά της το οφείλει στον ποταμό Ρότερ που συμβάλλει στον ποταμό Μας στην καρδιά της πόλης και στη λέξη dam που σημαίνει φράγμα.

Μοντέρνα γυάλινα κτήρια, μουσεία, πλατείες, φουτουριστικές γέφυρες, δίνουν το στίγμα της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ολλανδίας, με 600,000 κατοίκους, οι πιο πολλοί μετανάστες από τις πρώην αποικίες της Ολλανδίας. 

Το Ρότερνταμ είχε το προνόμιο να βομβαρδιστεί τρεις φορές, δυο από τους Ναζί και μια από τους Συμμάχους, αλλά την ξανάκτισαν γρήγορα.

Πραγματικά, παντού βλέπουμε μοντέρνα κτήρια. Μάλιστα, ο σιδηροδρομικός σταθμός τελείωσε φέτος, και είναι εκπληκτικός με εξαίρετη αρχιτεκτονική. 

Περνάμε μπροστά από το Δημαρχείο του Ρότερνταμ, ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα φλαμανδικού αναγεννησιακού ρυθμού που φέρει το όνομα του Εράσμου, και είναι από τα λίγα παλιά κτήρια που δεν κατεδαφίστηκαν από τους βομβαρδισμούς.

Πιο κάτω, βλέπουμε τις μυτερές στέγες της εκκλησίας του Αγίου Λαυρεντίου που ξεχωρίζουν από μακριά. Αξίζει να αναφέρω ότι στο εσωτερικό του εντυπωσιακού αυτού γοτθικού κτίσματος  δίνονται συχνά κονσέρτα και συναυλίες.

  

 Στη συνέχεια, η ξεναγός μάς ενημερώνει για το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο που υπάρχει κάτω από τη γη, για το Ναυτικό Μουσείο, 

για ένα άγαλμα άντρα χωρίς καρδιά που συμβολίζει το βομβαρδισμένο Ρότερνταμ, 

και για παράξενα σπίτια, τριώροφα, στα οποία στον πρώτο όροφο βρίσκεται η κουζίνα, στον δεύτερο το σαλόνι και στον τρίτο τα υπνοδωμάτια.

Είναι τα γνωστά Cube Houses, κυβικά διαμερίσματα με κλήση που αποτελούν αυτόνομες οικίες. Δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του 1980 και μου θύμισαν παιδικό παιχνίδι.

Μάλιστα, ένα από τα διαμερίσματα, πλήρως εξοπλισμένο, είναι ανοικτό για το κοινό. Θα έλεγα ότι οι πρωτοποριακές αρχιτεκτονικές ιδέες ταιριάζουν απόλυτα με τον δυναμικό χαρακτήρα της πόλης αυτής.

Συνεχίζουμε την ξενάγησή μας πλάι στον ποταμό Μας, έναν ποταμό 20 χιλιομέτρων, πολύ σημαντικό, που χωρίζει την πόλη στα δύο, και διασχίζουμε τη γέφυρα Εράσμους, που ενώνει το παλιό με το νέο κέντρο του λιμανιού, έχει άσπρο χρώμα και ξεκίνησε να κτίζεται το 1939.

Γέφυρα Εράσμους

Πιο κάτω συναντάμε το ξενοδοχείο New York κοντά στο λιμάνι, σε στυλ αρ νουβό, ανακαινισμένο. Κτίστηκε γύρω στα 1880 και ήταν το τελευταίο κτήριο το οποίο έβλεπαν  όσοι μπάρκαραν για την Αμερική, αναζητώντας το αμερικάνικο όνειρο. Είναι θα λέγαμε το σύμβολο της μετανάστευσης.

Το λιμάνι της πόλης είναι το 1^ο της Ευρώπης και το 4^ο του κόσμου. Η δημιουργία του νέου λιμανιού με το φιλόδοξο όνομα «Πύλη της Ευρώπης» έδωσε νέα ώθηση στην κυκλοφορία των πλοίων. 

Σύμφωνα με την ξεναγό μας, οι μετανάστες ταξίδευαν για τον Νέο Κόσμο με το πλοίο Ρότερνταμ που σήμερα είναι ξενοδοχείο.

Στη συνέχεια, περνούμε μπροστά από ένα άσπρο κτήριο, το Erasmus Medical Center που ανήκει στο Erasmus University of Roterndam. Όπως βλέπουμε, οι κάτοικοι του Ρότερνταμ ξέρουν να τιμούν το άξιο τέκνο της πόλης τους, τον μεγάλο ανθρωπιστή και διάσημο φιλόσοφο, φιλόλογο και θεολόγο Έρασμο. Γεννήθηκε στο Ρότερνταμ το 1466 και πέθανε στη Βασιλεία της Ελβετίας το 1536. Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, υπήρξε πολυγραφότατος και το έργο του διαπνέεται από φιλειρηνισμό, ανθρώπινες αξίες και ενοποίηση του Ευρωπαϊκού πολιτισμού. 

Χαρακτηριστικό απόφθεγμα-φράση του Έρασμου για τις σχέσεις της ανεκτικότητας και του αλτρουισμού που πρέπει να διακατέχουν τους ανθρώπους είναι το εξής:

«Ήθελα να μιλήσω με τα πουλιά. Θέλω να τα ρωτήσω πώς μοιράζουν έτσι καλά τον ουρανό με τα αδέλφια τους. Χτες σκοτώθηκαν δύο άνθρωποι. Μοίραζαν μια μηλιά».

Μιλώντας μας για τον Έρασμο η 

ξεναγός μας, που ομολογουμένως ήταν εξαιρετική, μας θύμισε ότι η Ολλανδία έχει ακόμα έναν φιλόσοφο, εβραϊκής καταγωγής, 

τον Σπινόζα 

που γεννήθηκε στο Άμστερνταμ. Θεωρείται από τους μεγάλους ορθολογιστές της φιλοσοφίας του 17^ου αιώνα, ενώ τα βιβλία του περιελήφθησαν στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Καθολικής Εκκλησίας.

Η γνωριμία μας με την πόλη ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στο παρατηρητήριο Γιούρομαστ, μια πανύψηλη κολόνα στη γειτονιά του λιμανιού που σημαδεύει τον ουρανό και δίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες να ανέβουν στο εστιατόριο που βρίσκεται σε ύψος 185 μέτρων. 

Εμείς μείναμε στο πιο κάτω επίπεδο, στην καφετέρια, γιατί ήταν κρύο, ήπιαμε τη ζεστή σοκολάτα μας που ταίριαζε με τον βροχερό καιρό, 

και απολαύσαμε από εκεί την πανοραμική θέα της πόλης με τους ουρανοξύστες να ξεπροβάλλουν μέσα από τα κανάλια της πόλης, τους γερανούς και τα φορτηγά και επιβατικά πλοία να ταξιδεύουν μέσα στον ποταμό. Ήταν μια θαυμάσια εμπειρία.

Το Euromast σχεδιάστηκε από τον γνωστό αρχιτέκτονα Maaskant(Μαασκάντ) με την ευκαιρία της εκδήλωσης Φλοριάντε. Όταν τέλειωσε αυτός ο πύργος ήταν ο μόνος 100μετρος πύργος στον κόσμο. Μετά από οκτώ χρόνια η Ιατρική Σχολή πρόσθεσε ακόμη 14 μέτρα, ενώ αργότερα αποφασίστηκε να αυξηθεί το ύψος κατά 85 μέτρα, με το κτίσιμο του διαστημικού πυργίσκου ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1970. Τώρα υπάρχουν νέοι ταχύτατοι ανελκυστήρες που παίρνουν τον κόσμο στους ψηλότερους ορόφους.

Φεύγοντας από το Γιούρομαστ παίρνουμε και τα αναμνηστικά μας από το όμορφο κατάστημα στο ισόγειο και η ξεναγός συνεχίζει την ξενάγηση της πόλης, αναφέροντάς μας, ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα, ότι έχει και το Ρότερνταμ Μουσεία. Το πιο γνωστό είναι το Bojimans van Beuninen με μια μεγάλη συλλογή από αριστουργήματα Ολλανδών και Ευρωπαίων καλλιτεχνών-από Ρέμπραντ και Βαν Γκογκ μέχρι Νταλίπ και Κρίστο. Επιπρόσθετα, συγκράτησα την άποψή της ότι οι κάτοικοι στο Ρότερνταμ είναι πιο καλοί από τους κατοίκους του Άμστερνταμ.

Καθώς το λεωφορείο μας απομακρύνεται από το  Ρότερνταμ θυμάμαι τη φράση: «Στο Ρότερνταμ δουλεύουμε, στο Άμστερνταμ ξοδεύουμε».