Διαταραχές διατροφής και γυναίκες

14 Ιουνίου, 2011 — VatopaidiFriend

Με τον όρο «διατροφικές διαταραχές» στην ενήλικη ζωή εννοούμε κυρίως την ψυχογενή ανορεξία, την ψυχογενή βουλιμία και την παχυσαρκία. Οι διαταραχές της διατροφής παρουσιάζονται κυρίως σε γυναίκες σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους και όχι μόνο στην εφηβεία. Τα πολιτισμικά και κοινωνικά πρότυπα που θέλουν τη γυναίκα αδύνατη έχουν μετακινήσει την ηλικία έναρξης μιας διατροφικής διαταραχής μέχρι και τα 60 χρόνια.

Αν και οι λόγοι για την εμφάνιση μιας διατροφικής διαταραχής μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με το άτομο και τα βιώματά του, τα συναισθήματα που έχει η γυναίκα για τον εαυτό της είναι συνήθως τα ίδια: αυτολύπηση, ντροπή, απαξίωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση, όταν τα κιλά μπαίνουν ή δεν χάνονται.
Οι γυναίκες σκέφτονται ότι για να είναι χαρούμενες, πρέπει να είναι αδύνατες, ότι μόλις αποκτήσουν το «ιδανικό» βάρος, η ζωή τους θα γίνει τέλεια.

Κάποιες μπορεί να νιώθουν ότι γύρω τους, στην οικογένεια, στη συζυγική σχέση, στα παιδιά τους, συμβαίνουν πράγματα που δεν μπορούν να ελέγξουν και καταφεύγουν σε αυτό που μπορούν να ελέγξουν, το βάρος τους. Στην παχυσαρκία ιδιαίτερα, οι γυναίκες κατακλύζονται από ενοχικά συναισθήματα για το βάρος τους, ενώ παράλληλα η ενασχόληση με αυτό τις εμποδίζει να δούνε άλλα σημαντικότερα προβλήματα στη ζωή τους και στις σχέσεις τους.

Οι λόγοι για την εμφάνιση των διατροφικών διαταραχών σε όλη τη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας είναι ποικίλοι. Στις ηλικίες των 20 και 30 ετών η μη-εύρεση ερωτικού συντρόφου μπορεί να αποδίδεται στα παραπάνω κιλά ή στην όχι-τέλεια εξωτερική εμφάνιση. Στη συνέχεια, τα υψηλά ποσοστά διαζυγίων οδηγούν τις γυναίκες στην αναζήτηση ερωτικού συντρόφου στις ηλικίες των 40 και των 50 ετών.

Ίσως να πιστεύουν ότι για να βρουν σύντροφο, θα πρέπει να είναι αδύνατες. Αν ο γάμος τους έχει τερματιστεί λόγω απιστίας του συζύγου, μπορεί να κατηγορούν τον εαυτό τους γι’ αυτό. Η γυναίκα μπορεί να σκεφτεί ότι ο άντρας της «ξεστράτισε», γιατί δεν τη θεωρεί πια ελκυστική, ότι αν ήταν πιο αδύνατη, ο άντρας δεν θα ήταν άπιστος. Βέβαια, όταν η απιστία παρουσιάζεται σε έναν γάμο, συνήθως οι αιτίες είναι άλλες και όχι το βάρος. Μερικές φορές η απόδοση της αιτίας στην εμφάνιση της γυναίκας, εμποδίζει το ζευγάρι να δει πιο καθαρά τα πιο σημαντικά και δύσκολα προβλήματα της σχέσης.
Στις ίδιες περίπου ηλικίες, τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι, «η φωλιά αδειάζει» και η γυναίκα που έχει αφιερώσει τη ζωή της στην ανατροφή των παιδιών καταφεύγει στο φαγητό για να «γεμίσει» με νόημα τη ζωή της. Μπορεί να νιώθει ότι θα γίνει ευτυχισμένη αν αδυνατίσει ή να τρώει περισσότερο, θεωρώντας το φαγητό ανακούφιση. Αργότερα, προς τις ηλικίες των 50 και 60, τα γκρίζα μαλλιά και η αλλαγή του δέρματος σημαίνουν ότι η γυναίκα αμελεί τον εαυτό της, ενώ οι αντίστοιχες αλλαγές στον άντρα θεωρούνται «γοητεία» και «ένδειξη ωριμότητας και κοινωνικού στάτους».

Κατά παράδοξο τρόπο, τα κοινωνικά στερεότυπα θέλουν τη γυναίκα τέλεια σύντροφο, τέλεια μητέρα, τέλεια επαγγελματία, τέλεια γυναίκα. Πρέπει να μαγειρεύει νόστιμα φαγητά, αλλά η ίδια να μην τρώει πολύ, να φροντίζει τα μέλη της οικογένειάς της, βρίσκοντας όμως απαραίτητα χρόνο για τον εαυτό της για να φτιάξει τα μαλλιά και τα νύχια της και να πάει στο γυμναστήριο.

Πρέπει να φέρνει χρήματα στο σπίτι αλλά όχι περισσότερα από το σύντροφό της. Και όταν κάτι από τα παραπάνω δεν το κάνει επαρκώς, συνήθως αποδοκιμάζεται από άλλους ή αποδοκιμάζει τον εαυτό της. Φυσικά, αυτοί οι αντιφατικοί ρόλοι που καλείται να αναλάβει, σε συνδυασμό με τον έλεγχο του βάρους, μπορεί κάποιες φορές να έχουν σαν επακόλουθο την κατάθλιψη, δηλ. την απώλεια ενδιαφέροντος, τις διαταραχές στον ύπνο και στο φαγητό, τις αρνητικές ιδέες για τον εαυτό και το μέλλον.

Έτσι πολλές γυναίκες που καταφεύγουν στην αναζήτηση ψυχολογικής βοήθειας παρουσιάζουν μια μπερδεμένη εικόνα με προβλήματα στη διαχείριση του βάρους τους και των σχέσεών τους με έντονες τις αρνητικές σκέψεις αυτομομφής και αυτο-απαξίωσης. Φυσικά, η καθεμιά από αυτές έχει τη δική της ξεχωριστή ιστορία και όσα την απασχολούν νοηματοδοτούνται στη θεραπεία και αρχίζουν να ξεμπερδεύονται. Δεν μπορούμε όμως να αγνοούμε την πολιτισμική και κοινωνική συμβολή των στερεοτύπων στη διαμόρφωση των κανόνων για το πώς πρέπει να είναι η γυναίκα στη σημερινή κοινωνία. Τα προβλήματα διαμορφώνονται μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο και για να νοηματοδοτηθούν πρέπει να διερευνηθεί πώς αυτό το πλαίσιο-ευρύτερο ή οικογενειακό- ανακυκλώνει τις στερεότυπες αναπαραστάσεις για το φύλο. Κλείνουμε με τα πολύ περιγραφικά λόγια της Pauline Frederick:

“Όταν ένας άντρας σηκώνεται για να μιλήσει, οι άλλοι ακούνε και ύστερα κοιτάνε.
Όταν μια γυναίκα σηκώνεται για να μιλήσει, οι άλλοι κοιτάνε και, αν τους αρέσει αυτό που βλέπουν, ακούνε”.
Βιβλιογραφικές πηγές
Szmukler, G., & Treasure, J. (1994) Handbook of Eating Disorders: Theory, Treatment and Research. Chichester: Wiley
Thompson, C. (1996) Older women and eating disorders
Wilson, G.T. & Pike, K.M. (1993) Eating disorders. In D.H. Barlow (Ed.), Clinical Handbook of Psychological Disorders. 2nd Edition. New York: Guildford.
Μαρία Μπανανή - Ψυχολόγος ΑΠΘ – MSc Κοινωνικής & Κλινικής Ψυχολογίας ΑΠΘ